75 lat temu wybuchło Powstanie Warszawskie

Powstanie miało trwać zaledwie kilka dni. Stało się inaczej. Ciężkie walki trwały przez 63 dni. W tym czasie słabo uzbrojeni powstańcy walczyli o każdy budynek. Powstanie zakończyło się kapitulacją. W czasie walk zginęło od 16 do 18 tysięcy powstańców. Prawie 25 tysięcy zostało rannych. Jeszcze większe były straty wśród osób cywilnych - zginęło około 180 tysięcy osób. Niemieckie oddziały od pierwszych dni powstania dopuszczały się licznych zbrodni wojennych. Podczas masakry Woli od 5 do 7 sierpnia zginęło do 65 tysięcy polskich mężczyzn, kobiet i dzieci.

O tragedii Warszawy tak pisał publicysta Stanisław Cat Mackiewicz:

Warszawa została zniszczona, spłonęła przeszłość i dusza Polski. Powstanie Warszawskie było najbardziej bohaterskim epizodem tej wojny. Zdarzało się w historii, że lud wielkiego miasta wyrywał broń z rąk okupanta i wzniecał rozruch, trwający trzy dni czy tydzień. Ale tutaj z podziemi wyszło wojsko, chwyciło niemieckich żołnierzy za ręce i potem przez 63 dni toczyło wspaniałą wojnę, zdobywając oręż na nieprzyjacielu. Niemcy musieli skierować przeciwko powstaniu, poza wojskami pomocniczymi, aż pięć swoich dywizji. Walka pięciu dywizji ze spiskiem konspiracyjnym przez przeszło dwa miesiące – była dotychczas nieznana historii wojen. Ale jak strumień wody może być obrócony na koło młyńskie i przynosić pożytek, albo obrócony na dom i zalać go i zniszczyć, tak i to wspaniałe bohaterstwo polskiego żołnierza i młodzieży, polskiej kobiety i dziecka, zamiast pomocy przyniosło nam tylko powiększenie narodowej klęski. Zniszczono w Warszawie resztki siły narodu i to odbije się na wydarzeniach politycznych, które już rychło nastąpią. 

Powstanie Warszawskie było militarnie wymierzone w Niemców, a politycznie w ZSRR. Dowództwo Armii Krajowej chciało samo wyzwolić stolicę przed wkroczeniem oddziałów Armii Czerwonej. Żadnego z tych celów nie udało się osiągnąć. Decyzja o rozpoczęciu powstania oraz sam zryw są do dziś przedmiotem badań i polemik.

Jednym z przeciwników wybuchu powstania był generał Władysław Anders:

Byłem całkowicie zaskoczony wybuchem powstania w Warszawie. Uważam to za największe nieszczęście w naszej obecnej sytuacji. Nie miało ono najmniejszych szans powodzenia, a naraziło nie tylko naszą stolicę, ale i tę część Kraju, będącą pod okupacją niemiecką, na nowe straszliwe represje. (…) Chyba nikt uczciwy i nieślepy nie miał jednak złudzeń, że stanie się to, co się stało, to jest, że Sowiety nie tylko nie pomogą naszej ukochanej, bohaterskiej Warszawie, ale z największym zadowoleniem i radością będą czekać, aż się wyleje do dna najlepsza krew Narodu Polskiego. Byłem zawsze, a także wszyscy moi koledzy w Korpusie zdania, że w chwili, kiedy Niemcy wyraźnie się walą, kiedy bolszewicy tak samo wrogo weszli do Polski i niszczą tak jak w roku 1939 naszych najlepszych ludzi – powstanie w ogóle nie tylko nie miało żadnego sensu, ale było nawet zbrodnią. Jest oczywiście jasne, że nie ma słów, które by mogły wyrazić nasz najwyższy podziw i dumę z powodu bohaterstwa naszej Armii Krajowej i ludności stolicy. Jesteśmy z nimi każdym tętnem naszej krwi. Przeżywamy głęboko tę tragedię i naszą bezsilność w tej chwili, by im pomóc. Wszystkie nasze boje od Monte Cassino przez Ankonę do Linii Gotów wydają się nam małe wobec walki w stolicy.

Powstanie zakończyło się kapitulacją 3 października 1944 roku.