15 KWIETNIA-11 LISTOPADA, WYSTAWA "POD ZNAKIEM ORŁA BIAŁEGO..."

Wielkopolskie Muzeum Wojskowe zaprasza na wystawę:
„Pod znakiem Orła Białego…” Wielkopolska, Śląsk, Pomorze – drogi do niepodległości 1918–2018
15 kwietnia – 11 listopada 2018
Kuratorzy: Jarosław Łuczak, Anna Szukalska-Kuś, Alina Sokołowska

Starania o upamiętnienie polskich działań niepodległościowych, w formie prezentacji na okolicznościowych ekspozycjach czasowych, podejmowane były przez Wielkopolskie Muzeum Wojskowe już w okresie międzywojennym. Do największych należały dwie wystawy. Pierwsza z nich zorganizowana została w 1930 r., w 100. rocznicę Powstania Listopadowego. Drugą udostępniono zwiedzającym w roku 1933, w 85. rocznicę Powstania Wielkopolskiego z 1848 r.
W okresie powojennym Wielkopolskie Muzeum Wojskowe, jako Oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu, zorganizowało wiele wystaw związanych tematycznie z powstaniami narodowymi, a największe dotyczyły Powstania Wielkopolskiego 1918–1919. Własne wystawy, o podobnej tematyce, organizowało też Muzeum Historii Miasta Poznania.
W ekspozycjach pokazywano nie tylko zbiory własne, ale także obiekty znajdujące się w Galeriach, Gabinetach i pozostałych Oddziałach Muzeum Narodowego w Poznaniu. Prezentowano także obiekty wypożyczone z poznańskich oraz regionalnych instytucji muzealnych, archiwalnych i bibliotecznych. Najbardziej charakterystycznym przykładem tej współpracy jest wystawa, którą zorganizowano w 1978 r., w 60. rocznicę Powstania Wielkopolskiego 1918–1919. Rezultatem tych działań było także wydanie katalogu, zawierającego pierwszy zbiór źródeł i materiałów do dziejów powstania.
Organizatorem trzech największych wystaw niepodległościowych było Muzeum Narodowe w Poznaniu. W 1983 r., w 65. rocznicę Powstania Wielkopolskiego 1918–1919, pokazano wystawę Bośmy wszyscy dziećmi jednej matki Polski… Wielkopolanie w powstaniach narodowych 1794–1918/19. Zebrano na niej reprezentatywny zespół zachowanych muzealiów, źródeł i materiałów pozyskanych w wyniku ogólnokrajowej kwerendy. Także tej wystawie towarzyszył obszerny katalog. W latach następnych powstały jeszcze dwie podobne wystawy: w 1985 r. Byliśmy–jesteśmy–będziemy… Polska granica zachodnia i północna w tysiącleciu, prezentowana później także w Muzeum Narodowym w Szczecinie oraz w 1989 r. Tobie Polsko ta kropla krwi wrzącej. Drogi do niepodległości.
Wystawy powojenne były ówczesnym sukcesem wystawienniczym. Przeprowadzana wówczas kwerenda wykazała jednak, jak niewiele zachowało się polskich zabytków historyczno-wojskowych w krajowych zbiorach, jak ogromne straty przyniosła II wojna światowa, napaść III Rzeszy i Związku Sowieckiego. Całkowitemu zniszczeniu uległy też zbiory Wielkopolskiego Muzeum Wojskowego, którego celem było przecież gromadzenie polskich pamiątek narodowych, odnoszących się przede wszystkim do dziejów Ziem Zachodnich Rzeczypospolitej Polskiej.
Głównym celem wystawy jest pokazanie zachowanych źródeł i materiałów upamiętniających udział mieszkańców Wielkopolski w działaniach na rzecz odzyskania niepodległości, przede wszystkim w Powstaniu Wielkopolskim 1806 r., Powstaniu Wielkopolskim 1848 r. i Po-wstaniu Wielkopolskim 1918–1919 r. Celem twórców wystawy jest też wywołanie u widza re-fleksji nad podobieństwami i różnicami odnoszącymi się do tych tak ważnych dla Wielkopolan wydarzeń. Dla pełniejszego obrazu niezbędne jest także przypomnienie udziału Wielkopolan w Insurekcji Kościuszkowskiej 1794 r., w Legionach Polskich gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, w wojskach Księstwa Warszawskiego, czy też w wydarzeniach poznańskich z 1846 r. Mieszkańców ziem zaboru pruskiego nie zabrakło też w Powstaniu Listopadowym 1830–1831 i w Powstaniu Styczniowym 1863–1864.
Jednak na wystawie zdecydowano się pokazać również obiekty dotyczące innych przedsięwzięć – na polu tzw. pracy organicznej, będącej uzupełniającym frontem działań obronnych podtrzymujących polskość na zabranych terenach. Poznań stał się nieformalną stolicą ziem polskich pod pruskim zaborem, a silna Wielkopolska wspierała swym przykładem obronę polskości na Górnym Śląsku i Pomorzu Gdańskim, a także na innych terenach Królestwa Pruskiego.
Finałem tych działań było zorganizowanie w Poznaniu, w dniach 3–5 grudnia 1918 r. Polskiego Sejmu Dzielnicowego, który podjął uchwałę o przyłączeniu się do odradzającego się państwa polskiego. To właśnie na mocy tej decyzji rozpoczęto działania na rzecz zniesienia zaboru pruskiego w Powstaniu Wielkopolskim 1918–1919. Wpłynęło to także na udział Wielkopolan w organizowaniu pomorskich i śląskich oddziałów wojskowych, w powstaniach śląskich i w prze-jęciu Pomorza Gdańskiego, a także w udzielaniu różnorodnej pomocy w czasie plebiscytów na Śląsku, Warmii, Mazurach i Powiślu.
Wystawa oparta jest przede wszystkim na zbiorach własnych Wielkopolskiego Muzeum Wojskowego, które nie są pokazywane na ekspozycji stałej. Uzupełniono ją eksponatami wypożyczonymi od instytucji i osób prywatnych.
Zgromadzono tu broń używaną podczas przypominanych wydarzeń, a więc długą i krótką broń palną, broń białą, przede wszystkim szable, pałasze i tasaki, a także broń drzewcową – lance kawaleryjskie i tak bardzo charakterystyczne dla polskich powstań narodowych – kosy bojowe. Są też pojedyncze przykłady powstańczej artylerii. Znacznie mniej liczne jest, bardzo dzisiaj rzadkie, umundurowanie i oporządzenie.
Na wystawie najliczniejsze są różnego rodzaju dokumenty, fotografie i przedmioty o charakterze pamiątkowym. Na wielu spośród nich znajdują się wizerunki Orła Białego.

Ważniejsze obiekty znajdujące się w ekspozycji stałej, wybrane w związku z obchodami stulecia niepodległości, wyróżniono biało-czerwonymi kokardami.

Wystawie towarzyszy pokaz „Dawna broń z kolekcji Michała Palacza z Wielkiego, ofiarowana do zbiorów Wielkopolskiego Muzeum Wojskowego – pamięci żony Aleksandry”.