Miłość w Aleksandrii

Tytułowa bohaterka powieści „Justyna” to fascynująca, zmysłowa kobieta, żona koptyjskiego finansisty, która staje się obiektem zmysłowej fascynacji narratora opowiadającego w nostalgicznym tonie o swoim szalonym życiu w Aleksandrii. Do Aleksandrii Durrell trafił podczas II wojny jako dyplomata i miasto to go zafascynowało, bo spotkał w nim miłość. 

Wraz z lekturą „Justyny”, zagłębiając się w mroczny świat namiętności i wyszukanej erotyki, zaczyna sobie czytelnik uświadamiać, że bohaterem tej powieści, choć nie jest to powiedziane dosłownie i wprost, jest Aleksandria, miasto paradoksalne, miasto rozsławione przez wielkiego poetę modernistycznego Kawafisa, który pojawia się na stronach powieści. 

Durrell podobnie jak Kawafis potrafił z wielką subtelnością artystycznego instynktu czerpać tworzywo z knajp, ulic i burdeli Aleksandrii. Jest w prozie Durrella erotyczno-ekstatyczna afirmacja życia i coś jednocześnie ciemnego, smutnego i melancholijnego w tle, czyli cena tej ekstazy, innymi słowy dwoistość życia. Aleksandria staje się gnostycznym bóstwem, czyli miejscem gdzie można zostać adeptem wiedzy tajemnej, by za pomocą tych wtajemniczeń otrzymać obietnicę uwolnienia od ciężarów życia. 

Durrell, o czym warto wspomnieć jest pisarzem achrześcijańskim z ducha. Swoje credo, które wyraził w „Justynie” brzmi tak: „Zostaliśmy schwytani w potrzask zastawiony z woli zbyt potężnej i zbyt celowej, aby mogła być wolą ludzką – wciągnięci na pole magnetyczne, jakie Aleksandria roztacza wokół tych, których wybrała na swoje typowe okazy”. 

Lawrence Durrell, Justyna: Kwartet Aleksandryjski, tłum.: Maria Skibniewska, ZYSK I S-KA, Poznań 2017